ماهنامه انجمن عناصرکمیاب ایران

هر ماه با ما همراه باشید😉

با همت اساتید و دانشجویان علاقه مند در زمینه عناصر معدنی کمیاب، بخش ماهنامه انجمن عناصر کمیاب از شهریور سال 1402 شروع به کار کرده است و هرماه یک ماهنامه مرتبط با عناصر کمیاب ارائه خواهد داد.

مطالبی که در ماهنامه ها به آن ها پرداخته میشود شامل معرفی عناصر کمیاب، نقش و اهمیت این عناصر در علوم مختلف و پیشگیری از ضررو زیان های احتمالی و دادن راهکارهایی درست برای بهبود زندگی جامعه می باشد.
باتوجه به نقش اساسی عناصرکمیاب در زندگی روزمره انسان و اشکال متفاوتی که با انها سروکار دارد به خصوص با افزایش ماشینی شدن و افزایش آلاینده ها این همت را می طلبد تا تیمی آگاه از بستر دانشگاه های کشور به منظور سازماندهی آن برآید و با تیکه بر جدیدترین دانش روز ، نقش خودرا مسیر ایجاد جامعه ای سالم و رو به رشد ایفا کند. انجمن عناصر کمیاب ایران نیز با کمک از اساتید و دانشجویان  سراسر کشور  سعی بر ایفای نقش خود در این مسیر دارد.

اولین قدم برای رسیدن به چنین هدفی آگاهی بخشی می باشد بدین ترتیب ماهنامه های انجمن عناصر کمیاب ایران میتواند دانش وفهم درستی نسبت به عناصرمعدنی کمیاب به جامعه بدهد.

در ماهنامه اول تلاش بر این است تا چشم اندازی کلی به مخاطبان خود بدهد ،  در آن به مطالبی همچون تعاریف و اهمیت عناصرمعدنی کمیاب و اهمیت وجود انجمن عناصر کمیاب پرداخته شده است.

ماهنامه اول، شهریور1402

در طبیعت عناصر معدنی متعددی وجود دارد که برای حیات موجودات زنده مورد نیاز است به طوری که تعدادی از آنها بسیار زیاد هستند مثل اکسیژن، کربن و هیدروژن و در مورد انسان معلوم شده است که نزدیک به   99 %   از بدن انسان را 6    عنصر معدنی اکسیژن، کربن، هیدروژن، ازت ، کلسیم و فسفر و تنها   0.85%       آن را    5    عنصر معدنی دیگر شامل سدیم ، پتاسیم ، کلر ، منیزیم و گوگرد تشکیل می دهد. 


عناصرمعدنی کمیاب

در بیان توصیف عناصر کمیاب تعاریف متفاوتی در حوزه های مختلف علوم زیستی وجود دارد اما در مجموع چنین تعریفی بیان شده است :

عناصر عمده یا فراوان به عناصری گفته می شود که بیش از   0.1 %   وزن موجود را تشکیل دهند و در مقابل ، عناصر کمیاب ،  کمتر از    0.01%     وزن موجود را تشکیل دهند    (  یا  100   در میلیون).
در میان 118 عنصری که در جدول تناوبی عناصر وجود دارد (که 94 عدد از آنها به طور طبیعی در زمین یافت میشوند و مابقی ناپایدار و یا در آزمایشگاه ها ایجاد شده اند) حداقل 28 عنصر معدنی برای رشد و حیات یک گونه زیستی و تنها 19 عنصر معدنی برای حیات انسان به عنوان عناصرضروری گزارش شده است.

تعاریف دقیقتر از عناصر کمیاب در علوم مختلف ، متفاوت است به عنوان مثال اگر بخواهیم تعداد عناصرکمیاب در بدن انسان را با عناصر کمیاب در یک سنگ مقایسه کنیم به اعداد متفاوتی می رسیم، در نتیجه می توان گفت گزارش دقیقی از تعداد دقیق عناصر کمیاب برای همه رشته های علوم زیستی وجود ندارد. ولی به طور کلی میتوان یکسری عناصر را در اغلب زمینه ها کمیاب دانست که شامل: منگنز (Mn)،    سیلیکون (Si)،    نیکل (Ni)،    بور (B)،    وانادیم (V)،    کروم (Cr)،    مس (Cu)،   روی (Zn) ،    سلنیوم (Se)،    مولیبدن (Mb)،    کبالت (Co)،    ید (I)    است. 

اهمیت عناصر کمیاب

 هر موجود زنده ای برای موجودیت و بقای خود به مقادیر متفاوتی از عناصر نیاز دارد که برخی در مقادیر بیشتر و برخی در مقدار اندک نیاز است. عناصری که به مقدار اندک مورد نیاز هستند را می توان وابسته به نقششان به دو گروه ضروری و غیر ضروری تقسیم بندی کرد:

 عناصر کمیاب ضروری:
این عناصر به عنوان یک عنصر غذایی و یک ماده معدنی برای رشد، تکامل و عملکرد های فیزیولوژیک ارگانیسم فقط در مقادیر بسیار اندک مورد نیازهستند. عناصر کمیاب ضروری در تغذیه عبارتند از آهن، مس، کبالت ، ید، منگنز    و    روی. 
 - البته آهن در کره ی زمین کمیاب نیست بلکه در بدن موجودات زنده جز عناصرکمیاب محسوب می شود.

عناصر کمیاب غیر ضروری یا سمی وابسته به دوز:

عناصری که نقش کمتر یا ناشناخته ای را در بدن موجودات زنده دارند و تاثیر مستقیمی برحیات و بقای موجود زنده ندارند، آنها را غیرضروری می نامند.
شامل آرسنیک ، آنتیموان ، بریلیوم، بیسموت، جیوه ، سرب، سیلیکون ، قلع، کادمیوم، کروم، لیتیوم، منگنز و نیکل هستند که جز عناصر سمی وابسته به دوز تلقی می شوند که تعدادی از آنان مانند کروم و منگنز   در مقادیر کم حتی جز عناصر ضروری شناخته شده اند ولی در دوز های بالا که در صنایع به کار برده می شوند سمی هستند.

عناصر کمیاب ضروری در غلظت های بالاتر و عناصر کمیاب غیر ضروری حتی در مقادیر اندک اثرات سمی می گذارند.
اثرات سرطان زای بعضی از آنان مانند نیکل و کادمیوم شناخته شده است که توسط سازمان های معروف جهانی مانند آژانس حفاظت محیط زیست ایالات متحده آمریکا (EPA) و سازمان ایمنى و بهداشت شغلى (OSHA) با درجات مختلف تائید شده اند. ازطرفی کمبود این عناصر باعث ایجاد انواع بیماری ها میشود مانند کم خونی، بیماریهای پوستی، تاخیر دررشد و هموکروماتوز و غیره.

نقش های عناصر معدنی کمیاب در بدن انسان:

1. نقش های ساختاری مانند کمک به حفظ شکل ماکرومولکولها

2. مسیر های سیگنالینگ و انتقال پیام

3. نقش های کاتالیتیکی، برخی از آنها جزئی از متالوآنزیم ها هستند و به عنوان کوفاکتور عمل میکنند

4. انتقال الکترون و ایجاد اکسیژن

5. دخالت در مسیرهای متابولیسمی مختلف مانند سنتز پروتئین ها ‌و ترکیبات دیگر مانند سنتز هم، سنتز آنزیم ها دارند.

برای انجام فرایند های متعدد متابولیکی در انسان ، مقادیر متنوعی از عناصر مورد نیاز است به طوری به میزان 100 میلی گرم در روز برآورده کرده اند.

اهداف انجمن عناصر کمیاب ایران: 

از انجا که ایران کشوری غنی از عناصر کمیاب است و هرروزه انسانها، گیاهان و جانوران با اشکال متفاوت با این عناصر در تعامل هستند لذا انجام تحقیقات در این زمینه به منظور حفظ سلامتی جامعه ضروری است. انجمن عناصر کمیاب ایران، بستر مورد نیاز را برای زمینه تحقیقاتی نوظهور و بین رشته ای در مورد نقش های بیولوژیکی، زیست محیطی و زیست پزشکی عناصر کمیاب فراهم می کند.

این انجمن فعالیتهای خود را به زمینه خاصی محدود نکرده است ، بلکه بر زمینه‌های مختلف تحقیقات فلزات کمیاب تأکید می‌کند مانند: 

  • - علوم پزشکی
  •  - علوم زیستی
  •  - دامداری
  •  - کشاورزی
  •  - شیلات(زیست شناسی دریایی)
  • - داروسازی 
  • - میکروبیولوژی
  •  - سم شناسی 
  •  - ویروس شناسی 
  •  و دیگر زمینه های مرتبط. 
  • این انجمن در تلاش است تا با یکپارچه سازی تحقیقات در مورد عناصر ضروری و کمیاب، پلی برای ارتباط محققان در رشته های مختلف و از سوی دیگر همکاری با شرکتها و موسسات ذی ربط ایجاد کند. 

     در ماهنامه های بعدی به اهمیت یکایک عناصر کمیاب  در علوم مختلف می پردازیم. 

    •  دانلود فایل pdf  ماهنامه